نامه امام مجدد محمد بن عبد الوهاب به اهل مغرب در باره منهج ودعوتش
شيخ محمد بن عبد الوهاب قبل از وفاتش به اهل مغرب اين چنین می نویسد:
شیخ محمد قبل از وفاتش خطاب به اهالی مغرب نوشته است، شیخ در این نامه به بیان اهداف دعوت خود یعنی، عبادت خالصانه برای خداوند و پاکسازی توحید [از شبهات و خرافات] می‌پردازد. این نامه نشان می‌دهد که روابط حسنه و رضایت موجود بین طرفین موجب بوجود آمدن توافق بین امام و مولی ابراهیم شد. که این امر پس از مناظره‌ای روی داده که در مراسم حج سال 1226ه.ق. در مکه میان علمای مغرب به رهبری مولی ابراهیم و علمای نجد به سرپرستی امام سعود بن عبدالعزیز روی داد. که موجب حصول اطمینان از صحت دعوت و نفی شبهات از شیخ محمد دربارة اموری که خودش و علما از آن برائت می‌جویند شد. متن نامه چنین است:
بسم الله الرحمن الرحیم
حمد و ستایش از آن خداوند است او را ستایش کرده و از او یاری و مغفرت می‌طلبیم و به سوی او توبه می‌کنیم و از نفسهای شرور و اعمال بدمان به خداوند پناه می‌بریم. هر آن کس که خداوند او را هدایت کند، گمراه کننده‌ای نخواهد یافت.
و کسی که خداوند او را گمراه کند، هرگز هدایت نخواهد شد. شهادت می‌دهم که فقط الله، خداست و بی‌شریک است. و محمد بنده و فرستاده اوست. کسی که از خداوند، و پیامبرش، پیروی کند بی‌تردید هدایت شده است. و کسی که از خداوند و پیامبرش نافرمانی کند در حقیقت گمراه شده است. و فقط به خودش زیان می‌رساند. و هرگز به خداوند زیانی نمی‌رساند. درود و سلام فراوان خداوند بر محمد، خاندان و یاران او باد. اما بعد:
خداوند تعالی می‌فرماید: ﴿قُلۡ هَٰذِهِۦ سَبِيلِيٓ أَدۡعُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِۚ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ أَنَا۠ وَمَنِ ٱتَّبَعَنِيۖ وَسُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ وَمَآ أَنَا۠ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ ﴾. (يوسف: 108).
(بگو: راه و طريقه من اين است كه همگان را به سوى الله (خداوند واحد يكتا) دعوت كنم، از روى آگاهى و بصيرت، خود و پيروانم، و خداوند (يعنى همان كسى كه من به سوى او دعوت می‌كنم) پاك و منزّه است از هرگونه عيب و نقص و شبيه و شريك، و من از مشركان نيستم).
خداوند تعالی همچنین می‌فرماید: ﴿قُلۡ إِن كُنتُمۡ تُحِبُّونَ ٱللَّهَ فَٱتَّبِعُونِي يُحۡبِبۡكُمُ ٱللَّهُ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡ ذُنُوبَكُمۡۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ ﴾. (آل عمرن: 31).
(بگو: اگر خدا را دوست می‌دارید از من پیروی کنید تا خدا شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشد كه خدا آمرزنده مهربان است).
همچنین می‌فرماید: ﴿وَمَآ ءَاتَىٰكُمُ ٱلرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَىٰكُمۡ عَنۡهُ فَٱنتَهُواْۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۖ إِنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ﴾. (الحشر: 7).
(آنچه را رسول خدا براى شما آورده بگيريد (و اجرا كنيد) و آنچه نهى كرده خوددارى نمائيد؛ و از (مخالفت) خدا بپرهيزيد).
خداوند همچنین می‌فرماید: ﴿ٱلۡيَوۡمَ أَكۡمَلۡتُ لَكُمۡ دِينَكُمۡ وَأَتۡمَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ نِعۡمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ ٱلۡإِسۡلَٰمَ دِينٗاۚ﴾. (المائده: 3).
(امروز دین و آيين شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین شما پذيرفتم).
خداوند سبحانه بیان فرموده است که دین را از طریق پیامبر ص و بر زبان او کامل نموده و ما را به عمل نمودن به آنچه از سوی خداوند بر ما نازل شده است، دستور داده است. همچنین به ما امر کرده است که از بدعت، تفرقه و اختلاف دوری کنیم. خداوند می‌فرماید: ﴿ٱتَّبِعُواْ مَآ أُنزِلَ إِلَيۡكُم مِّن رَّبِّكُمۡ وَلَا تَتَّبِعُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِيَآءَۗ قَلِيلٗا مَّا تَذَكَّرُونَ ﴾. (الأعراف: 3).
(از آنچه از طرف پروردگارتان بر شما نازل شده است پیروی کنید، و از فرمان غير خداوند پيروى نكنيد و از انتخاب وليّ و سرپرستى جز او خوددارى نماييد، كمتر متذكر می‌شويد).
خداوند همچنین می‌فرماید: ﴿وَأَنَّ هَٰذَا صِرَٰطِي مُسۡتَقِيمٗا فَٱتَّبِعُوهُۖ وَلَا تَتَّبِعُواْ ٱلسُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمۡ عَن سَبِيلِهِۦۚ ذَٰلِكُمۡ وَصَّىٰكُم بِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ﴾. (الأنعام: 153).
(و این راه مستقیم من، راه توحيد، راه حق و عدالت، راه پاكى و تقواست، از آن پيروى كنيد، و هرگز در راههاى انحرافى و پراكنده گام ننهيد كه شما را از راه خدا منحرف و پراكنده می‌كند و تخم نفاق و اختلاف را در ميان شما می‌پاشد، اينها امورى است كه خداوند به شما توصيه می‌كند تا پرهيزكار شويد).
پیامبر ص خبر داده است که امت او وجب به وجب و قدم به قدم از امت‌های پیشین، پیروی می‌کنند. در (صحیحین) و کتابهای دیگر به روایت از پیامبر ص آمده است که ایشان فرموده: «لَتَتَبِعَنَ سَنَنَ مَنْ کان قبلکم حَذْوَ القُذة بالقُذة حتی لو دخلوا جُحرَ ضَبٍّ لدخلتموه»: «بی‌تردید شما از آداب و رسوم کسانی که قبل از شما بودند، دقیقاً پیروی می‌کنید، به طوری که اگر آنان به سوراخ سوسماری وارد شوند، بی‌تردید شما نیز به داخل آن می‌روید. گفتند: آیا آنها یهودیان و نصارى هستند؟ ایشان فرمودند: پس چه کسانی هستند؟ در حدیث دیگری آورده است که امت او به 73 فرقه تبدیل و متفرق می‌شود که به جز یکی همگی در آتش هستند. گفتند: آن فرقه کدام یک از فرقه‌های مسلمانان است؟ پیامبر ص در پاسخ فرمودند: «فرقه‌ای که به آنچه امروزه من و یارانم به آن اعتقاد داریم، باور داشته باشند. و بدان عمل نمایند».
بنابراین، مصیبت‌ها و بلایای فراگیر مانند امور زیر بر همگان معلوم است که مهمترین و بزرگترین آنها شرک ورزیدن، رو کردن، به مردگان و در خواست پیروزی بر دشمنان و برآورده شدن نیازها و حل مشکلاتی که فقط خداوند می‌تواند آن را حل نماید؛ از آنان همچنان نزدیکی و تقرب به آنها به وسیله نذر، قربانی و کمک گرفتن از آنها در حل مشکلات و جلب منافع و انواع دیگر عبادات است که فقط شایسته خداوند می‌باشد. اختصاص دادن مقداری از عبادت به غیر خدا مانند اختصاص دادن همه آن [به غیر او] می‌باشد زیرا خداوند بی‌نیازترین شریکان از شرک است و فقط اعمال خالصانه را می‌پذیرد. چنانکه می‌فرماید: ﴿إِنَّآ أَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ فَٱعۡبُدِ ٱللَّهَ مُخۡلِصٗا لَّهُ ٱلدِّينَ ٢ أَلَا لِلَّهِ ٱلدِّينُ ٱلۡخَالِصُۚ وَٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِيَآءَ مَا نَعۡبُدُهُمۡ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَآ إِلَى ٱللَّهِ زُلۡفَىٰٓ إِنَّ ٱللَّهَ يَحۡكُمُ بَيۡنَهُمۡ فِي مَا هُمۡ فِيهِ يَخۡتَلِفُونَۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَهۡدِي مَنۡ هُوَ كَٰذِبٞ كَفَّارٞ ﴾. (الزمر:2، 3).
(پس خدا را پرستش کن، و دين خود را براى او خالص گردان، آگاه باشيد كه دين خالص از آنِ خداست، و آنها كه غير خدا را اولياى خود قرار دادند و دليلشان اين بود كه: اينها را نمی‌پرستيم مگر به خاطر اين كه ما را به خداوند نزديك كنند، خداوند روز قيامت ميان آنان در آنچه اختلاف داشتند داورى می‌كند، خداوند آن كس را كه دروغگو و كفران كننده است هرگز هدايت نمی‌كند).
خداوند سبحانه بیان فرموده است که فقط دین را که خالصانه و برای کسب رضایت او باشد، می‌پذیرد و مشرکان فرشتگان، پیامبران و افراد صالح و نیکوکار را می‌خوانند تا آنان را به خداوند نزدیک کنند و در پیشگاه او برایشان شفاعت کنند. خداوند همچنین بیان نموده است که او کسی را که دروغگو و کفر پیشه باشد هدایت نمی‌کند. خداوند آنها [مشرکان] را به علت این ادعا تکذیب و تکفیر می‌نماید و می‌فرماید: ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي مَنْ هُوَ كَاذِبٌ كَفَّارٌ﴾.
(خداوند آن كس را كه دروغگو و كفران كننده است هرگز هدايت نمی‌كند).
خداوند همچنین می‌فرماید: ﴿وَيَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُمۡ وَلَا يَنفَعُهُمۡ وَيَقُولُونَ هَٰٓؤُلَآءِ شُفَعَٰٓؤُنَا عِندَ ٱللَّهِۚ قُلۡ أَتُنَبُِّٔونَ ٱللَّهَ بِمَا لَا يَعۡلَمُ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَلَا فِي ٱلۡأَرۡضِۚ سُبۡحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ عَمَّا يُشۡرِكُونَ﴾. (يونس: 18).
(آنها غير از خدا معبودهایی را می‌پرستند که نه زیانى به آنان می‌رساند (كه از ترس زيانشان آنها را بپرستند) و نه سودى می‌رساند كه به خاطر سودشان مورد، عبادت قرار دهند، آنها می‌گويند: اين بتها شفيعان ما در پيشگاه خدا هستند، آيا شما خداوند را به چيزى خبر می‌دهيد كه در آسمانها و زمين سراغ ندارد، خداوند منزه، و برتر است از شريكهايى كه براى او می‌سازند).
خداوند بیان نموده است کسی که بین او خود و خداوند واسطه‌هایی را قرار بدهد و از آنها طلب شفاعت کند، در حقیقت آنها را پرستش کرده است و آنها را شریک خداوند قرار داده است. زیرا همة شفاعت از آن خداوند است. خداوند می‌فرماید: ﴿قُل لِّلَّهِ ٱلشَّفَٰعَةُ جَمِيعٗاۖ لَّهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ ثُمَّ إِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ﴾. (الزمر: 44).
(بگو: تمام شفاعت از آنِ خداست).
پس هیچ کس بدون اجازه او شفاعت نمی‌کند. زیرا خداوند می‌فرماید: ﴿مَن ذَا ٱلَّذِي يَشۡفَعُ عِندَهُۥٓ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦۚ ﴾. (البقره: 255).
(کیست كه در نزد او جز به فرمانش شفاعت كند).
همچنین می‌فرماید: ﴿يَوۡمَئِذٖ لَّا تَنفَعُ ٱلشَّفَٰعَةُ إِلَّا مَنۡ أَذِنَ لَهُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَرَضِيَ لَهُۥ قَوۡلٗا ﴾. (طه: 109).
(در آن روز (قیامت) شفاعت هیچ کس سودی نمی‌دهد، مگر کسانی که خداوند رحمان به او اجازه شفاعت داده، و از گفتار آنها (در اين زمينه) راضى است).
خداوند جز توحید امر دیگری را نمی‌پسندد. چنانکه می‌فرماید: ﴿يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡ وَلَا يَشۡفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ٱرۡتَضَىٰ وَهُم مِّنۡ خَشۡيَتِهِۦ مُشۡفِقُونَ ﴾. (الأنبياء: 28).
(هرگز شفاعت نمی‌كنند مگر براى كسى كه بدانند خدا از او خشنود است، و اجازه شفاعت او را داده است).
خداوند همچنین می‌فرماید: ﴿ قُلِ ٱدۡعُواْ ٱلَّذِينَ زَعَمۡتُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ لَا يَمۡلِكُونَ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَلَا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَمَا لَهُمۡ فِيهِمَا مِن شِرۡكٖ وَمَا لَهُۥ مِنۡهُم مِّن ظَهِيرٖ ٢٢ وَلَا تَنفَعُ ٱلشَّفَٰعَةُ عِندَهُۥٓ إِلَّا لِمَنۡ أَذِنَ لَهُۥۚ حَتَّىٰٓ إِذَا فُزِّعَ عَن قُلُوبِهِمۡ قَالُواْ مَاذَا قَالَ رَبُّكُمۡۖ قَالُواْ ٱلۡحَقَّۖ وَهُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡكَبِيرُ﴾. (سبأ: 22، 23).
(به آنها بگو: كسانى را كه غير از خدا (معبود خود) می‌پندارند بخوانيد، اين معبودهايى ساختگى نه مالك ذره‌ای در آسمان و زمينند، و نه شركت و نصيبى در خلقت و مالكيت آنها دارند، و نه هيچ يك از آنها ياور خداوند در آفرينش بوده‌اند* هيچ شفاعتى نزد او جز براى كسانى كه اذن داده فايده ندارد).
شفاعت حقیقت دارد و در دنیا فقط از خداوند طلب می‌شود چنانکه خداوند می‌فرماید: ﴿وَأَنَّ ٱلۡمَسَٰجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدۡعُواْ مَعَ ٱللَّهِ أَحَدٗا ﴾. (الجن: 18).
(مساجد از آنِ خداست، پس هيچ كس را با خدا نخوانيد).
همچنین می‌فرماید: ﴿وَلَا تَدۡعُ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا يَنفَعُكَ وَلَا يَضُرُّكَۖ فَإِن فَعَلۡتَ فَإِنَّكَ إِذٗا مِّنَ ٱلظَّٰلِمِينَ ﴾. (يونس: 106).
(غير از خدا اشيايى را كه نه سودى به تو می‌رساند، نه زيانى، پرستش مكن، چرا كه اگر چنين كارى كردى، از ستمگران خواهى بود).
حتی رسول خدا ص که سرور شفیعان و صاحب مقام محمود و آدم و فرزندانش همگی در زیر پرچم او هستند، جز با اذن خداوند شفاعت نمی‌کند. حتی برگزیده مخلوقات (رسول اکرم ص) نیز بی‌مقدمه شفاعت نمی‌کند. بلکه: (می‌آید و به سجده می‌افتد و خدا را با ستایش‌هایی که فقط خود آنها را می‌داند، حمد و ستایش می‌کند، سپس گفته می‌شود سرت را بلند کن، بگو، کلامت شنیده می‌شود، [هر آنچه می‌خواهی] طلب کن تا به تو داده شود. شفاعت کن تا مورد شفاعت قرار گیری. سپس برای آنان حدی را تعیین می‌کند تا آنان وارد بهشت شوند). حال، پیامبران و نیکوکاران دیگر چگونه چنین می‌کنند؟ مسأله‌ای را که ذکر کردم مورد اتفاق علمای مسلمان است. بلکه سلف صالح اعم از صحابه، تابعین، ائمه چهارگانه و افراد دیگری که از آن پیروی می‌کردند و براساس راه و روش آنان عمل می‌نمودند، بدان معتقدند.
اما اعمالی مانند طلب شفاعت از انبیاء و اولیا پس از مرگ آنان، بزرگداشت و تعظیم قبرهایشان به وسیلة ساختن گنبد بر روی آن، نورانی کردن آن، نماز خواندن در کنار آنها، تبدیل کردن آنها به عیدگاه و قرار دادن نگهبان و نذر کردن برای آنها همه اینها، اموری هستند که پیامبر ص از وقوع آنها خبر داده است و مردم را از آنها بر حذر داشته است. چنانکه در حدیث از ایشان روایت شده است که فرمودند: «لا تقوم الساعة حتی یلحق حيّ من أمتي بالمشرکین، وحتی تعبد فئام من أمتي الأوثان» «قیامت بر پا نمی‌شود مگر زمانی که گروهی از امت من به مشرکان پیوندند و گروههایی از امت من بتها را بپرستند». ایشان به شدت از توحید حمایت کردند و همه راههایی را منجر به شرک ورزیدن می‌شود، بستند. چنانکه در صحیح مسلم به روایت از جابر آمده است، ایشان از گچ کاری قبرها و ساختن بنا بر روی آنها نهی فرمودند. همچنین روایت شده است که ایشان، علی بن ابی‌طالب س را [به منطقه‌ای] فرستاد و به او دستور داد: هر قبر مرتفع و بلندی را که مشاهده نمود آن را با زمین یکسان کند. همة بتها و تصاویر را بشکند. به همین دلیل بسیاری از علما می‌گویند: ویران کردن و تخریب بنای ساخته شده بر روی قبور واجب است زیرا براساس نافرمانی از پیامبر ص بنا شده است.
این امر موجب به وجود آمدن اختلاف میان ما و مردم شده است. کار به جایی رسید که ما را تکفیر کردند و با ما جنگیدند و خود و اموال ما را حلال شمردند. تا اینکه خداوند ما را بر آنان پیروز و یاری کرد. این امری است که مردم را به سوی آن دعوت می‌کنیم و پس از اینکه بر آنان دلیل و حجت از قرآن و سنت و اجماع علمای نیکوکار و پیشین امت اقامه کردیم و آنان از قبول آن سرباز زدند با آنان می‌جنگیم. زیرا خداوند می‌فرماید: ﴿وَقَٰتِلُوهُمۡ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتۡنَةٞ وَيَكُونَ ٱلدِّينُ كُلُّهُۥ لِلَّهِۚ فَإِنِ ٱنتَهَوۡاْ فَإِنَّ ٱللَّهَ بِمَا يَعۡمَلُونَ بَصِيرٞ ﴾. (الأنفال: 39).
(با اين دشمنان سرسخت مبارزه كنيد، و پيكار را همچنان ادامه دهيد تا فتنه برچيده شود و دين يكپارچه براى خدا باشد).
کسی که با دلیل و حجت به دعوت ما پاسخ نگوید، با او می‌جنگیم. زیرا خداوند می‌فرماید: ﴿لَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا رُسُلَنَا بِٱلۡبَيِّنَٰتِ وَأَنزَلۡنَا مَعَهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡمِيزَانَ لِيَقُومَ ٱلنَّاسُ بِٱلۡقِسۡطِۖ وَأَنزَلۡنَا ٱلۡحَدِيدَ فِيهِ بَأۡسٞ شَدِيدٞ وَمَنَٰفِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعۡلَمَ ٱللَّهُ مَن يَنصُرُهُۥ وَرُسُلَهُۥ بِٱلۡغَيۡبِۚ إِنَّ ٱللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٞ ﴾. (الحديد: 25).
(ما رسولان خود را با دلايل روشن فرستاديم، و با آنها كتاب (آسمانى) و ميزان (شناسايى حق از باطل و قوانين عادلانه) نازل كرديم، تا مردم قيام به عدالت كنند، و آهن را نازل كرديم كه در آن نيروى شديد و منافعى براى مردم است، تا خداوند بداند چه كسى او و رسولانش را يارى می‌كند بىآنكه او را ببينند، خداوند قوى و شكست‌ناپذير است).
ما مردم را به برپایی نماز جماعت به شیوه شرعی، دادن زکات، روزه ماه رمضان، حج خانه خدا دعوت می‌کنیم. ما همچنین مردم را به امر به معروف و نهی از منکر دعوت می‌کنیم. خداوند می‌فرماید: ﴿ٱلَّذِينَ إِن مَّكَّنَّٰهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ أَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتَوُاْ ٱلزَّكَوٰةَ وَأَمَرُواْ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَنَهَوۡاْ عَنِ ٱلۡمُنكَرِۗ وَلِلَّهِ عَٰقِبَةُ ٱلۡأُمُورِ﴾. (الحج: 41).
(آنها كسانى هستند كه هرگاه در زمين به آنها قدرت بخشيم نماز را بر پا می‌دارند و زكات را ادا می‌كنند و امر به معروف و نهى از منكر می‌نمايند).
این همان چیزی است که بدان ایمان و اعتقاد داریم. کسی که بدان عمل نماید، برادر مسلمان ماست، او همانند ماست.
همچنین معتقدم که: امت پیامبر ص که از سنت او پیروی می‌کنند، بر گمراهی اتفاق پیدا نمی‌کنند، و همواره گروهی از امت او بر حق و مورد یاری هستند و کسانی که با آنان دشمنی و مخالت می‌کنند، به آنان زیانی نمی‌رسانند. تا اینکه فرمان خداوند [قیامت] فرا می‌رسد و آنان همچنان بر آن عقیده ثابت هستند. وصلی الله علی محمد .
نشر :